ရှေ့စိတ်နောက်စိတ် ကို မြန်မာလို ရှင်းပြပါ

ရှေ့စိတ်နောက်စိတ် ကို မြန်မာလို ရှင်းပြပါ

ရှေ့စိတ်နောက်စိတ် သဘောတရား၏ အနုမြူသုံးသပ်ချက်

ကျွန်တော်တို့ တရားစကားမှာ “ရှေ့စိတ်နောက်စိတ်” ဆိုသည်မှာ လူသားတစ်ယောက်၏ စိတ်ဉာဏ်လှုပ်ရှားမှု၊ သိမြင်နားလည်မှု၊ တုံ့ပြန်မှုတို့တွင် အခြေခံကျ၍ အလွန်အရေးကြီးသော သဘောတရားတစ်ရပ် ဖြစ်သည်။ များသောအားဖြင့် တရားအားထုတ်သူများက “တရားသဘောကို နားလည်သည်” ဟု ထင်ကြသော်လည်း၊ ရှေ့စိတ်နောက်စိတ်၏ သဘောနှင့် လုပ်ငန်းစဉ်ကို အနုမြူအထိ တကယ့်အတိုင်း နားလည်မိခြင်း မရှိသေးသောကောင်း၊ သာသနာအတွင်း အဓိကကျသော ဉာဏ်ပညာ သို့မဟုတ် သမ္မာသတိ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်ခြင်း မရှိသေးပါ။ ထို့ကြောင့် “ရှေ့စိတ်နောက်စိတ်” သဘောတရားကို ချဲ့ထွင်၍၊ ဘာကြောင့် အရေးကြီးသနည်း၊ ဘယ်လိုလေ့လာရမည်နည်း၊ ဘယ်လိုလက်တွေ့အသုံးချရမည်နည်း၊ သုံးသပ်ရှင်းပြလိုက်ပါမည်။

ရှေ့စိတ်နောက်စိတ်၏ အဓိပ္ပါယ်နှင့် သဘာဝ

တရားအားထုတ်သူတစ်ယောက်သည် ရှေ့စိတ် (ပထမထွက်ပေါ်သောစိတ်) နှင့် နောက်စိတ် (နောက်မှသိမြင်သောစိတ်) တို့၏ သဘာဝကို နားလည်ရမည်ဖြစ်သည်။ ရှေ့စိတ်ဆိုသည်မှာ အာရုံနှင့် ဒွါရ တို့တိုက်ဆိုင်သည့်အခါ ပထမဆုံး ဖြစ်ပေါ်လာသော စိတ်ဖြစ်၏။ ဥပမာအားဖြင့် မျက်စိနှင့် အရာဝတ္ထုတွေ့ဆုံသောအခါ၊ “မြင်သည်” ဟု ခံစားရသည့် စိတ်ပင် ဖြစ်သည်။ ထိုစိတ်သည် အလွန်မြန်မြန်ဖြစ်ပေါ်ပြီး ချက်ချင်းပျောက်သွားသည်။ ထို့နောက် နောက်စိတ် ဟုခေါ်သော စိတ်တစ်ခု ထပ်မံပေါ်လာသည်။ နောက်စိတ်သည် ရှေ့စိတ်မှ ကျေးဇူးပြုထားသော အာရုံကို အကြောင်းခံ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသောစိတ်ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် “မျက်စိနဲ့ မြင်ခဲ့သည်” ဆိုသော အာရုံကို နောက်စိတ်က သိမြင်လာခြင်း ဖြစ်သည်။

အထူးသဖြင့်၊ တစ်ချိန်တည်းတွင် စိတ်နှစ်ခုပြိုင်ညီဖြစ်နိုင်ခြင်း မရှိပါ။ အနုမြူသဘောအရ ရှေ့စိတ်သည် ပထမအကြိမ် ပေါ်လာပြီး၊ ထိုအခါအတိုင်တွင် နောက်စိတ် မရှိသေးပါ။ ရှေ့စိတ် ပျောက်သွားသောအခါမှသာ နောက်စိတ် ပေါ်လာနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကျွန်တော်တို့သည် “မြင်သည်၊ ကြားသည်၊ နံသည်၊ စားသည်၊ ထိသည်၊ တွေးသည်” ဟူသော်လည်း တကယ့်သဘောတရားအရ သိခြင်း၊ သတိပြုခြင်း၊ စဉ်းစားခြင်းများသည် အကုန်လုံးနောက်စိတ်တွင်သာ ဖြစ်ပေါ်နေသည်။ ထိုသို့ နောက်စိတ်သည် ရှေ့စိတ်မှ ကျေးဇူးပြုသွားသော အာရုံကိုသာ သိခြင်းဖြစ်သည်။

အာရုံ၊ ဥပါဒါန်နှင့် ဉာဏ်

စိတ်၏ ဖြစ်ပျက်မှုတွင် အဓိက အရေးပါသည့် အရာတစ်ခုမှာ “အာရုံ” ဖြစ်သည်။ အာရုံဆိုသည်မှာ ဝိညာဏ်၏ သိမြင်မှုဖြစ်ပြီး၊ အနုမြူအထိ သွားရာတွင် “ဥပါဒါန်” ဟုခေါ်သော စွဲမှု၊ စွဲရာတို့ပေါ်လာနိုင်သည်။ ဥပါဒါန်သည် သမုဒယသစ္စာဖြစ်သော်လည်း၊ ထိုဥပါဒါန်ကို နောက်စိတ်တွင် သတိရှိ၍ သိမြင်နိုင်ပါက ဉာဏ်ပေါ်လာသည်။ ဉာဏ်သည် မဂ္ဂသစ္စာဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် တရားအားထုတ်သူသည် ရှေ့စိတ်တွင် ဖြစ်ပျက်သည့် အာရုံ၊ ကျေးဇူးပြုသွားသော အာရုံကို နောက်စိတ်သတိဖြင့် သိမြင်နိုင်ရန် ကြိုးစားရမည် ဖြစ်သည်။

ဤသို့ သတိရှိခြင်း၊ နောက်စိတ်တွင် ဉာဏ်ပေါ်ခြင်းသည် ဝိပဿနာဖြစ်သည်။ ဝိပဿနာသည် ရှေ့စိတ်တွင် ဖြစ်ပျက်သည့် ဥပါဒါန်၊ တဏှာ၊ အဝိဇ္ဇာတို့ကို သတိသမ္ပဇဉ်ဖြင့် သိမြင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့အပြင်၊ ဒုက္ခသစ္စာဟုခေါ်သော ခန္ဓာငါးပါး (ရုပ်နာမ်) ကိုယ်တွင် ဖြစ်ပျက်နေသည့် သဘောတရားကို နောက်စိတ်သတိဖြင့် သိမြင်နိုင်ပါက၊ ဉာဏ်သည် တဖြည်းဖြည်း အားကောင်းလာပြီး သမုဒယသစ္စာ (ဥပါဒါန်၊ တဏှာ၊ အဝိဇ္ဇာ) အဖုံးကို ဖွင့်နိုင်ပါသည်။

သမာဓိ၊ သတိနှင့် ဝီရိယ

တရားအားထုတ်ရာတွင် သမာဓိ (စိတ်တည်ငြိမ်မှု) သည် အလွန်အရေးကြီးပါသည်။ သမာဓိသည် ရှေ့စိတ်ကို နောက်စိတ်သတိနဲ့ ကပ်နိုင်စေရန် အစွမ်းဖြစ်သည်။ သမာဓိရှိပါက နီဝရဏ (စိတ်အနှောင့်အယှက်ပေးသော အကုသိုလ်တရားငါးပါး) မဝင်နိုင်တော့ဘူး။ ထို့ကြောင့် တရားအားထုတ်သူသည် သမာဓိ၊ သတိ၊ ဝီရိယတို့ကို တည်ဆောက်ရန် အဓိကအားထုတ်ရမည် ဖြစ်သည်။

သမာဓိ နှစ်မျိုးရှိသည်။ သမထသမာဓိ (တည်ငြိမ်မှုအထူး) သည် တစ်ခုတည်းသော အာရုံပေါ်မှာ စိတ်တည်စေခြင်းဖြစ်သော်လည်း၊ ဝိပဿနာသမာဓိ (ခဏိကသမာဓိ) သည် ပြောင်းလဲနေသော အာရုံပေါ်တွင် စိတ်တည်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဝိပဿနာသမာဓိမှာပင် ရှေ့စိတ်နောက်စိတ်ကို ကပ်နိုင်စေသည်။ ထို့ကြောင့် ဝိပဿနာအားထုတ်ရာတွင် သမာဓိ၊ ဝီရိယ၊ သတိတို့သည် မဖြစ်မနေလိုအပ်သည်။

နောက်စိတ်သတိ၏ လုပ်ငန်းစဉ်နှင့် ဝိပဿနာဉာဏ်

ကျွန်တော်တို့ တရားအားထုတ်ရာတွင် နောက်စိတ်သတိသည် အဓိကဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဝင်လေထွက်လေကို သတိပြုကြည့်ရာတွင် လေဝင်ခြင်း၊ ထွက်ခြင်းသည် ရှေ့စိတ်ဖြစ်ပြီး၊ ထိုအာရုံကျော်လွန်သွားချိန်တွင် နောက်စိတ်က “ဝင်တယ်၊ ထွက်တယ်” ဟု သတိရှိလာသည်။ ထို့နောက် သမာဓိ၊ ဝီရိယတို့ဖြင့် ထောက်ပံ့ပါက ရှေ့စိတ်နောက်စိတ် တစ်ကြောင်းတည်းဖြစ်လာသည်။ ထိုအချိန်တွင် ပညတ်အာရုံမဝင်ခင် ပရမတ်တရားကို ဆက်တိုက်ဖမ်းနိုင်လာသည်။

ရုပ်နာမ်ပရမတ်ကို နောက်စိတ်သတိဖြင့် ပိုင်းခြားသိလာသည်နှင့်အမျှ သမ္ပဇဉ် (ပညာ) ပေါ်လာသည်။ ထို့အခါ “ဤအရာသည် အကြောင်းတိုက်ဆိုင်ရင် ဖြစ်ပေါ်တယ်၊ အကြောင်းကင်းရင် ပျောက်တယ်” ဟု အကြောင်းအကျိုးသဘောတရားကို သိလာသည်။ ထိုသဘောကို သိလာခြင်းဖြစ်သည်မှာ “ဝိပဿနာဉာဏ်” ပင် ဖြစ်သည်။

ထို့နောက် “ဤရုပ်နာမ်သည် အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တ” ဟု သုံးသပ်နိုင်ပါက၊ “ငါ၊ ငါ့ဟာ” ဆိုသော အစွဲများ ပြုတ်သွားကြသည်။ ထို့အခါ ကိလေသာငြိမ်းသွားသည်။ ဤအခြေအနေသည် “နိဗ္ဗာန်” ဟု ခေါ်သည်။ အထူးသဖြင့် တရားအားထုတ်သူသည် ဉာဏ်စဉ်တိုးတက်လာသည်နှင့်အမျှ ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ချက်ချနိုင်သော အဆင့်သို့ ရောက်နိုင်သည်။

သတ္တိတရားများနှင့် ပဉ္စပ္ပဒါန

တရားအားထုတ်ရာတွင် အဓိကအနုမြူစဉ်သည် သတ္တိတရားများဖြစ်သည်။ သမာဓိ၊ ဝီရိယ၊ သတိ၊ သမ္မာဝါယာမ၊ သမ္မာသမာဓိတို့သည် တစ်ကြောင်းတည်းဖြစ်ပြီး၊ တစ်ခုနှင့်တစ်ခုအားပေးအားမြှောက်လုပ်ကြသည်။ သမာဓိတည်လာသည်နှင့် ရှေ့စိတ်နောက်စိတ်ကပ်လာသည်။ ထို့နောက် ပညတ်မဝင်ခင်ပရမတ်ကို ဆက်တိုက်ဖမ်းနိုင်သည်။ ပရမတ်ကို တည်မြဲစွာ သိလာသည်နှင့် အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တ သဘောတရားကို ဉာဏ်ဖြင့် မြင်နိုင်သည်။ ထိုအခါ ဥပါဒါန်၊ တဏှာ၊ အဝိဇ္ဇာတို့သည် တဖြည်းဖြည်း ပြုတ်ကျသွားသည်။

လက်တွေ့ဖြစ်စဉ်နှင့် ဉာဏ်ကုသိုလ်

တရားအသိပညာသည် စာအုပ်ကနေလုပ်ရင်း၊ တရားနားထောင်ရင်း၊ စဉ်းစားသုံးသပ်ရင်း ပေါ်လာသော်လည်း၊ တကယ့်အတိုင်း နောက်စိတ်သတိဖြင့် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအာရုံကို တည်မြဲစွာ သိမြင်နိုင်မှသာလျှင် ဉာဏ်ကုသိုလ် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် တရားအားထုတ်ရာတွင် “အခုလုပ်နေတာ ဘာလို့လုပ်နေတာလဲ၊ ဘာဖြစ်နေသလဲ၊ ဘာကြောင့် ဒီလိုလုပ်နေရတာလဲ၊ အထွက်အကျိုးက ဘာလဲ” ဟု မေးမြန်းသုံးသပ်ရမည် ဖြစ်သည်။

တရားနားထောင်သူတစ်ယောက်သည် နားလည်သဘောပေါက်ရာမှ စတင်၍ ကိုယ်တိုင်စမ်းသပ်၊ လေ့ကျင့်၊ အတွေ့အကြုံရရှိလာသည်နှင့်အမျှ ဉာဏ်ကုသိုလ် ပိုမိုတိုးတက်လာမည်ဖြစ်သည်။ ရှေ့စိတ်နောက်စိတ် သဘောတရားကို တကယ့်လက်တွေ့နားလည်နိုင်မှသာ သာသနာတရားအနက်ကို တကယ့်အတိုင်း သဘောမထင်နိုင်သည်။

သင်ယူနည်းနှင့် တရားအားထုတ်ပုံ

တရားအားထုတ်ရာတွင် အရင်ဆုံး လေ့ကျင့်ရမည့်အရာမှာ သတိနှင့် ဝီရိယဖြစ်သည်။ ဝင်လေထွက်လေ၊ ထိုင်နေခြင်း၊ လှုပ်ရှားခြင်း၊ တစ်စုံတစ်ရာ ခံစားရခြင်းတိုင်းတွင် “အခုထိတာက ရှေ့စိတ်၊ သတိရှိတာက နောက်စိတ်” ဟု သိမြင်ရမည်။ ထိုသို့သတိရှိလာသည်နှင့်အမျှ လှုပ်ရှားမှုတိုင်းသည် အကြောင်းအကျိုးဖြစ်သည်၊ အာရုံပေါ်လာသည်၊ ပျောက်သွားသည် ဆိုသည့် သဘောတရားကို ဉာဏ်ဖြင့် သိလာနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

ဤသို့ တရားအားထုတ်ရာတွင် ရှေ့စိတ်နောက်စိတ် သဘောတရားကို အနုမြူအထိ နားလည်သဘောပေါက်နိုင်မှသာလျှင် တရားလမ်းကြောင်းပေါ်တွင် တစ်စုံတစ်ရာ တိုးတက်မှုရှိလာနိုင်သည်။ မိမိ၏ တရားအားထုတ်မှုသည် စာအုပ်ပညာ၊ နားထောင်ပညာတွင်သာ တည်တံ့နေပါက တကယ့်အတိုင်း ဝိပဿနာဉာဏ် မပေါ်လာနိုင်ပါ။ တကယ့်လက်တွေ့တွင် ရှေ့စိတ်နောက်စိတ်ကို သတိရှိစွာ လေ့ကျင့်နိုင်မှသာ ဉာဏ်ပညာ ပေါ်လာနိုင်သည်။

နိဂုံးချုပ်

အနုမြူအထိ ရှေ့စိတ်နောက်စိတ် သဘောတရားကို နားလည်မိခြင်းသည် တရားလမ်းကြောင်းအတွက် အလွန်အရေးကြီးသည်။ မိမိ၏ စိတ်ဉာဏ်လှုပ်ရှားမှု၊ အာရုံထောက်ခံမှု၊ သိမြင်သတိရှိမှုတို့ကို တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းချင်းစီ အနုမြူသုံးသပ်နိုင်မှသာ တရားအကျိုးကို တကယ့်အတိုင်း ခံစားနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် တရားအားထုတ်သူတစ်ယောက်သည် နောက်စိတ်သတိကို တည်မြဲစွာ လေ့ကျင့်၍ ရှေ့စိတ်တွင် ဖြစ်ပျက်သည့် အရာအားလုံးကို သိမြင်သတိရှိနိုင်ရန် ကြိုးစားရန် အလွန်အရေးကြီးသည်။ ဤသို့ လုပ်နိုင်ပါက၊ သာသနာဉာဏ်ပညာ၏ တကယ့်အကျိုးကို တစ်သက်လုံးအတွက် ခံစားနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

ဒါကြောင့်၊ ရှေ့စိတ်နောက်စိတ် သဘောတရားသည် တရားလမ်းကြောင်း၏ အဓိကကျသော အုတ်မြစ်ဖြစ်သည်ကို နားလည်၍၊ မိမိ၏ တရားအားထုတ်မှုအတွက် တစ်စုံတစ်ရာ အမြဲတမ်း သတိထား၍ လေ့ကျင့်ကြပါ။ ဤသို့ ကြိုးစားနိုင်ပါက၊ ဉာဏ်ပညာ၊ သမာဓိ၊ သတိတို့သည် တဖြည်းဖြည်း တိုးတက်လာမည်ဖြစ်ပါသည်။

Dr. Soe Lwin (Mandalay)