Dukkha Sacca

ဒုက္ခဆိုတာ နာကျင်မှု၊ စိုးရိမ်မှု၊ မကျေနပ်မှု၊ မပြည့်စုံမှု စတဲ့ ခံစားချက်အားလုံးကို ခြုံငုံပြီး ဆိုလိုပါတယ်။

ဒုက္ခဒုက္ခ (သိသာသော ဆင်းရဲ)
ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်မှုများ (ဥပမာ – နာမကျန်းဖြစ်ခြင်း၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရခြင်း)
စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဆင်းရဲမှုများ (ဥပမာ – ဝမ်းနည်းခြင်း၊ စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်း)

ဝိပရိဏာမဒုက္ခ (ပြောင်းလဲမှုကြောင့်ဖြစ်သော ဆင်းရဲ)
ပျော်ရွှင်မှုတွေပင် အချိန်ကြာလာတဲ့အခါ ပြောင်းလဲပျက်စီးပြီး ဆင်းရဲဖြစ်လာတတ်တယ် (ဥပမာ – ချစ်ရသူနဲ့ ကွေကွင်းရခြင်း၊ ငွေကြေးပျောက်ဆုံးခြင်း)

သင်္ခါရဒုက္ခ (ဖြစ်တည်မှုကြောင့်ဖြစ်သော ဆင်းရဲ)
ဘယ်အရာမှ မမြဲဘူး၊ အားလုံးပြောင်းလဲနေတယ်။ ဒီအမြဲမရှိမှုကိုပင် ဆင်းရဲခြင်းလို့ မြင်တယ်။

ဘာကြောင့် ဒုက္ခသစ္စာကို နားလည်ဖို့လိုတာလဲ?
ဆင်းရဲမှုကို ရှောင်လို့မရဘူးဆိုတာ သိမှ သူ့ကို ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းနိုင်မယ်။ ဒုက္ခဟာ ဘဝရဲ့ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်တာကို လက်ခံမှသာ စိတ်ငြိမ်းချမ်းမှု ရှာနိုင်မယ်။

Samudaya Sacca

“ တဏှာ” (လိုချင်မှု၊ တွယ်တာမှု) ဟာ ဆင်းရဲခြင်းရဲ့ အဓိက အရင်းအမြစ်ဖြစ်ပါတယ်။

ကာမတဏှာ – အာရုံခံစားမှုများကို တပ်မက်ခြင်း (ဥပမာ – ပစ္စည်းဥစ္စာ၊ အနှစ်သက်ဆုံးအရာများ)

ဘဝတဏှာ – အသက်ရှင်မှု၊ ဖြစ်တည်မှုကို စွဲလမ်းခြင်း (ဥပမာ – အသက်ရှည်ချင်၊ ထာဝရပျော်ချင်)

ဝိဘဝတဏှာ – မရှိခြင်း (ဖျက်ဆီးခြင်း၊ ပျက်စီးခြင်း) ကို တောင့်တခြင်း (ဥပမာ – မုန်းတီးသူ ပျောက်သွားစေချင်)

ဒီတဏှာတွေကြောင့် လူတွေဟာ မက်မောမှု၊ စွဲလမ်းမှု၊ အမျက်ဒေါသနဲ့ အဝိဇ္ဇာ (မသိမှု) တို့ဖြစ်လာပြီး ဆင်းရဲဒုက္ခကို ဖြစ်စေပါတယ်။

သမုဒယသစ္စာကို လက်တွေ့ဘဝနဲ့ ချိတ်ဆက်ခြင်း
ဥပမာ ၁ – ဖုန်းအသစ်တစ်လုံးကို အလွန်လိုချင်လို့ ဝယ်လိုက်တယ်။ ဒါပေမယ့် မကြာခင်မှာပဲ ပိုကောင်းတဲ့ဖုန်းထွက်လာတော့ ၀ယ်လိုက်မိတာ မတန်ဘူးဆိုပြီး ပျော်ရွှင်မှုပျောက်ကာ မကျေနပ်မှုဖြစ်ပြန်တယ်။
ဥပမာ ၂ – ချစ်ခင်နှစ်သက်ရတာတွေနဲ့ ကွေကွင်းရမှာကို ကြောက်လို့ အမြဲစိုးရိမ် စိတ်ဆင်းရဲရတယ်။

Nirodha Sacca

“ ဒုက္ခ၏ ချုပ်ငြိမ်းရာ” ဆိုသည်မှာ –

တဏှာ (လိုချင်မှု)၊ ဒေါသ၊ မောဟ စသော ကိလေသာများ လုံးဝချုပ်ငြိမ်းသွားခြင်း
ဘဝသံသရာ၏ ရပ်တန့်ခြင်း – ပဋိသန္ဓေနေမှု၊ အိုမင်း၊ နာမကျန်း၊ သေဆုံးမှုတို့မှ လွတ်မြောက်ခြင်း
နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ခြင်း – စိတ်၏လွတ်မြောက်မှု (အရဟတ္တဖိုလ်)

“ တဏှာ၏ချုပ်ငြိမ်းခြင်းသာလျှင် နိဗ္ဗာန်ဖြစ်၏။” — ဓမ္မပဒ

နိရောဓသစ္စာကို နားလည်ရန် အခြေခံအချက် (၃) ချက်
၁။ နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ ဘာလဲ? ငြိမ်းချမ်းမှု၏ အဆုံး၊ အပူမရှိသောနေရာ၊ ဘဝသံသရာမှ လွတ်မြောက်ခြင်း။
၂။ နိဗ္ဗာန်သည် မည်သည့်နေရာလဲ? နေရာတစ်ခုမဟုတ်၊ စိတ်၏ချုပ်ငြိမ်းမှု ဖြစ်သည်။
၃။ နိဗ္ဗာန်သို့ ဘယ်လိုရောက်မလဲ? မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးကို ကျင့်သုံးခြင်းဖြင့် တဏှာကို အမြစ်ပြတ်ဖြတ်ရမည်။

Magga Sacca

ဆင်းရဲဒုက္ခချုပ်ငြိမ်းရာသို့ ရောက်ရန် မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးအကျင့်မြတ်ကို ကျင့်သုံးခြင်း။ ဤသည်မှာ ဒုက္ခကို အဆုံးသတ်ရန် လက်တွေ့လုပ်ဆောင်မှု လမ်းစဉ်ဖြစ်သည်။ “ တရားအားထုတ်တယ်” ဆိုတာဟာ ဒီမဂ္ဂင်ရှစ်ပါး ကိုယ့်သန္တာန်မှာ ဖြစ်ပေါ်လာဖို့၊ ပြည့်စုံလာဖို့ လက်တွေ့ ကျင့်သုံး ပွားများနေခြင်းပါပဲ။